Leer je studenten stapsgewijs presenteren
Presenteren is een complexe vaardigheid. Studenten moeten veel vaardigheden tegelijk kunnen toepassen: een goede (spreek)tekst hebben, kunnen structureren, lichaamstaal aanwenden, stem gebruiken, oogcontact houden, visuele hulpmiddelen inzetten….
Daarom is het goed om studenten te laten starten met een aantal deelaspecten van presenteren en hen geleidelijk aan te laten oefenen. Eens ze een vaardigheid beheersen, kan iets nieuws toegevoegd worden. Vaak hebben docenten die oefenmomenten niet. Daarom is het nuttig om aan de slag te gaan met de presentaties die studenten sowieso al geven voor andere opleidingsonderdelen.
Betrek je collega’s van bij de start. Stem af over duidelijke criteria in functie van de leerdoelen, bekijk de timing van presentaties op een semester/binnen de opleiding en maak van presenteermomenten in andere vakken oefenmomenten.
Deze actie wordt al enkele jaren uitgevoerd in de opleiding Journalistiek aan Howest bij eerstejaarsstudenten in semester 2. Doel is leren spreken voor publiek.
De voorbereidende fase
Start met het tonen van een goed voorbeeld en analyseer met de studenten wat de spreker in het voorbeeld allemaal (goed) doet. Op die manier kom je samen met de studenten tot een checklist van hoe een goede presentatie eruitziet die alle docenten tijdens de hele opleiding kunnen gebruiken. Je kan daar enkele inzichten van succesvol spreken voor publiek aan koppelen.
Checklists hebben een driedubbel doel: ze maken de opdracht duidelijk en concreet, ze zijn een leidraad voor de student om de opdracht te maken en ze helpen student en docent bij het geven en ontvangen van feedback.
Studenten duiden ook drie sterke punten en drie werkpunt aan voor zichzelf uit de checklist; zo kunnen ze zich focussen op datgene waar ze écht willen in groeien dit semester.
Fase 1 – Slidecasten
Laat de studenten hun eerste presentatie oefenen op basis van een PowerPoint waarbij ze de tekst inspreken. De focus ligt op structuur van de presentatie, inhoud (hoofd- en bijzaken), spreekstem en vorm van de dia’s. Lichaamstaal , zaalgebruik, oogcontact komen dus nog even niet aan bod. De studenten posten hun slidecast op een studentenleerplatform en beluisteren en geven feedback op elkaars werk (adhv de checklist). De docent geeft ook feedback.
Fase 2 – Live presenteren
De studenten presenteren live. Om de lichaamstaal van de studenten goed te beoordelen, kunnen de studenten gefilmd worden. Als de film afgespeeld wordt zonder geluid, ligt de focus op lichaamstaal en oogcontact en kunnen die vaardigheden vlot beoordeeld worden. Opnieuw kunnen medestudenten feedback geven op de presentaties tijdens de live-fase of via film. Voordeel is ook dat de studenten zichzelf kunnen bekijken en bijsturen voor de eindfase.
Deze fase kan herhaald worden als zich presenteergelegenheden voordoen; die fase hoeft niet altijd gefilmd te worden. In de opleiding Journalistiek is er zo nog één tussenfase, waar studenten met pecha kucha werken.
Fase 3 – De eindpresentatie
De studenten nemen de feedback op alle presentatie-oefeningen mee en doen een eindpresentatie waarin ze de beoogde einddoelen zo goed mogelijk trachten te bereiken. De klemtoon ligt op hoe de studenten zijn gegroeid in het proces en hoe ze de werkpunten die ze zelf hebben aangegeven bij de start geremedieerd hebben.
Zo je wil, kun je in meer tussentijdse fases/instrumenten werken.
Resultaten en evaluatie
Door te werken met een (basis)checklist presenteervaardigheden/pitchen die in de hele opleiding werd verspreid, blijven de studenten gedurende drie jaar van hun opleiding alert voor de basisvaardigheden van presenteren. Door het traject te volgen, zijn de studenten die rekening houden met de (peer)feedback en diegenen die ook peerfeedback geven zoals hen is geleerd ook echt vooruitgegaan. Die studenten zijn zelf ook trots op wat ze hebben bereikt wanneer ze hun eerste presentatie met hun laatste vergelijken.
Succesfactoren en aandachtspunten
Studenten zijn echt zelf trots op wat ze bereiken: ze groeien, ze gaan ook vooruit in zelfvertrouwen omdat ze laagdrempelig starten. Studenten zijn ook tevreden omdat docenten bestaande presenteeropdrachten benutten en geen extra presentaties als opdracht geven. Zo is de inhoud steeds gerelateerd aan bestaande zinvolle opdrachten voor andere opleidingsonderdelen.
Niet alle studenten nemen de moeite om elk onderdeel van het traject te doen of ze nemen niet alle feedback (goed) door. In het begin heb je een docent nodig om de studenten op te volgen; na een tijd kunnen de diverse docenten met de checklist werken (eenmaal die ingeburgerd is).
Relevante literatuur
HSN27, Bart Devos & Jordi Casteleyn, Hoe verbeter je de presentatietechnieken van je leerlingen? November 2012
Valcke, M. (2014). Probleemgestuurd, casusgebaseerd, taakgericht, handelingsgericht, onderzoeksgericht, …. leren. Wat staat centraal bij deze “alternatieve” aanpakken van hoger onderwijs? Lezing. Kortrijk.
Van der Westen, W. (2012). Al het goede in drieën: naar taalontwikkelende feedback op schrijfproducten in het hoger onderwijs. Zesentwintigste conferentie van Het Schoolvak Nederlands (pp. 109-205). Gent: Academia Press.